تاسیسات ساختمان شریان‌های حیاتی هر بنایی به شمار می‌روند و عملکرد صحیح و ایمنی آن‌ها، آسایش و بهره‌وری ساکنین و کاربران را تضمین می‌کند. این تاسیسات مجموعه‌ای پیچیده از سیستم‌ها و تجهیزات هستند که به منظور فراهم آوردن نیازهای اساسی ساختمان مانند آب، برق، گاز، تهویه مطبوع، دفع فاضلاب و ایمنی در برابر حریق طراحی و اجرا می‌شوند.

به طور کلی، تاسیسات ساختمان را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:

1. تاسیسات مکانیکی: این بخش شامل سیستم‌هایی است که با حرکت سیالات (مایعات و گازها) و انتقال حرارت سروکار دارند. مهم‌ترین زیرمجموعه‌های آن عبارتند از:

• سیستم لوله‌کشی آب: شامل لوله‌های آب سرد و گرم مصرفی، شیرآلات و تجهیزات مربوطه که آب بهداشتی را در نقاط مختلف ساختمان توزیع می‌کنند.
• سیستم دفع فاضلاب: شبکه‌ای از لوله‌ها و اتصالات که فاضلاب بهداشتی و آب باران را از ساختمان جمع‌آوری و به سیستم فاضلاب شهری یا چاه جذبی منتقل می‌کند. طراحی صحیح این سیستم برای جلوگیری از گرفتگی، نشت و انتشار بوی نامطبوع بسیار حائز اهمیت است.
• سیستم گرمایش، تهویه و مطبوع‌سازی (HVAC): این سیستم وظیفه تنظیم دما، رطوبت و کیفیت هوای فضاهای داخلی ساختمان را بر عهده دارد. بسته به نوع ساختمان و شرایط اقلیمی، می‌تواند شامل انواع بخاری، شوفاژ، رادیاتور، فن کویل، چیلر، هواساز، کانال‌های هوا و سیستم‌های نوین مانند گرمایش از کف و VRF باشد.
• سیستم اطفای حریق: مجموعه‌ای از تجهیزات و تدابیر که برای تشخیص و خاموش کردن آتش در ساختمان طراحی می‌شوند. این سیستم می‌تواند شامل کپسول‌های آتش‌نشانی، جعبه‌های آتش‌نشانی، سیستم‌های اسپرینکلر، سیستم‌های اعلام حریق و راه‌های خروج اضطراری باشد.
• سیستم گازرسانی: شبکه‌ای از لوله‌ها و تجهیزات که گاز طبیعی یا مایع را برای مصارف مختلف مانند گرمایش، پخت و پز و آبگرمکن در ساختمان توزیع می‌کند. طراحی و اجرای ایمن این سیستم از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
• سیستم آسانسور و پله برقی: برای جابجایی افراد و بار در ساختمان‌های چند طبقه استفاده می‌شوند و نقش مهمی در دسترسی و آسایش کاربران دارند.

2. تاسیسات الکتریکی: این بخش شامل سیستم‌هایی است که با تولید، توزیع و مصرف انرژی الکتریکی سروکار دارند. مهم‌ترین زیرمجموعه‌های آن عبارتند از:

• سیستم روشنایی: شامل انواع چراغ‌ها، سیم‌کشی‌ها، کلیدها و پریزها که نور مورد نیاز فضاهای داخلی و خارجی ساختمان را تامین می‌کنند. طراحی روشنایی مناسب علاوه بر تامین نور کافی، به زیبایی و کارایی فضا نیز کمک می‌کند.
• سیستم برق‌رسانی: شبکه‌ای از کابل‌ها، تابلوهای برق، فیوزها و سایر تجهیزات که انرژی الکتریکی را از منبع اصلی (شبکه برق شهری یا ژنراتور) به نقاط مختلف ساختمان منتقل می‌کند.
• سیستم تلفن و شبکه: شامل سیم‌کشی‌ها، پریزها و تجهیزات مربوط به ارتباطات تلفنی و دسترسی به شبکه اینترنت در ساختمان.
• سیستم‌های امنیتی: شامل دزدگیر، دوربین‌های مداربسته، سیستم‌های کنترل دسترسی و سایر تجهیزاتی که برای حفظ امنیت ساختمان و ساکنین آن نصب می‌شوند.
• سیستم صوتی و تصویری: شامل بلندگوها، میکروفون‌ها، سیستم‌های پیجینگ و سایر تجهیزاتی که برای پخش صدا و تصویر در ساختمان استفاده می‌شوند.
• سیستم اعلام حریق: (همچنین در تاسیسات مکانیکی به عنوان بخشی از سیستم اطفای حریق مطرح می‌شود) شبکه‌ای از حسگرها، آژیرها و پنل‌های کنترل که در صورت بروز حریق، هشدار لازم را به ساکنین و نیروهای امدادی اعلام می‌کنند.
• سیستم‌های هوشمند ساختمان (BMS): سیستم‌های یکپارچه‌ای که امکان کنترل و مدیریت مرکزی تاسیسات مختلف ساختمان را فراهم می‌کنند و می‌توانند به بهینه‌سازی مصرف انرژی و افزایش ایمنی و آسایش کمک کنند.
• برای اینکه با تاسیسات آشنا شوید سری به ناظرجوان بزنید. 

اهمیت طراحی و اجرای صحیح تاسیسات ساختمان:

طراحی و اجرای دقیق و اصولی تاسیسات ساختمان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. یک طراحی نامناسب یا اجرای غیراستاندارد می‌تواند منجر به مشکلات متعددی از جمله:

• کاهش عمر مفید ساختمان: خوردگی لوله‌ها، خرابی تجهیزات و استهلاک زودرس.
• افزایش هزینه‌های بهره‌برداری: مصرف بالای انرژی، تعمیرات مکرر و نشتی آب و گاز.
• ایجاد خطرات ایمنی: برق‌گرفتگی، آتش‌سوزی، نشت گاز و مشکلات بهداشتی ناشی از دفع نامناسب فاضلاب.
• کاهش آسایش ساکنین: دمای نامناسب، رطوبت بالا، صدای زیاد و مشکلات مربوط به روشنایی.

بنابراین، لازم است در مراحل طراحی و اجرای تاسیسات ساختمان از مهندسین متخصص و مجرب استفاده شود و کلیه مقررات و استانداردهای مربوطه رعایت گردد. همچنین، نگهداری و سرویس دوره‌ای تاسیسات برای اطمینان از عملکرد صحیح و ایمن آن‌ها ضروری است.

در نهایت، تاسیسات ساختمان نقش حیاتی در ایجاد فضاهای کارآمد، راحت و ایمن ایفا می‌کنند و توجه به کیفیت طراحی و اجرای آن‌ها، سرمایه‌گذاری بلندمدتی برای ساختمان محسوب می‌شود.